มาตรฐาน OHSAS 18001 (มอก. 18001) พื้นฐานความปลอดภัยองค์กร

ในโลกอุตสาหกรรมยุคใหม่ ความปลอดภัยและอาชีวอนามัยของพนักงานนับเป็นปัจจัยสำคัญที่องค์กรไม่อาจละเลยได้ การสร้างสภาพแวดล้อมการทำงานที่ปลอดภัยและมีสุขอนามัยดีไม่เพียงแต่ช่วยลดอุบัติเหตุและเจ็บป่วยจากการทำงานเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อประสิทธิภาพการทำงานและภาพลักษณ์ขององค์กรในระยะยาว หนึ่งในเครื่องมือสำคัญที่องค์กรทั่วโลกนิยมใช้เพื่อบริหารจัดการเรื่องดังกล่าว คือ ระบบการจัดการอาชีวอนามัยและความปลอดภัย (Occupational Health and Safety Management System: OHSMS) โดยมาตรฐานที่ได้รับความนิยมเป็นสากล ได้แก่ OHSAS 18001 หรือในประเทศไทยคือ มาตรฐาน มอก. 18001

ความหมายของมาตรฐาน มอก. 18001 และ OHSAS 18001

OHSAS 18001:2007 (Occupational Health and Safety Assessment Series) คือมาตรฐานระบบการจัดการอาชีวอนามัยและความปลอดภัย ที่จัดทำขึ้นโดยคณะทำงานระหว่างประเทศ นำโดย British Standards Institution (BSI) และองค์กรจากหลายประเทศ เพื่อให้สถานประกอบการใช้เป็นแนวทางในการบริหารความเสี่ยงด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัยอย่างมีประสิทธิภาพ

สำหรับประเทศไทย สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.) ได้รับรองและประกาศใช้ OHSAS 18001 เป็นมาตรฐานระดับประเทศ ภายใต้ชื่อ มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม มอก. 18001-2554 โดยมีเนื้อหาสอดคล้องกับ OHSAS 18001 ฉบับสากล เพื่อเป็นเครื่องมือให้สถานประกอบการในประเทศไทยสามารถพัฒนาระบบการจัดการอาชีวอนามัยและความปลอดภัยในระดับที่เป็นที่ยอมรับได้

วัตถุประสงค์ของมาตรฐาน มอก. 18001

มาตรฐาน มอก. 18001 มีวัตถุประสงค์หลักดังนี้

• ป้องกันการเกิดอุบัติเหตุและเจ็บป่วยจากการทำงาน ผ่านการระบุประเมินและควบคุมความเสี่ยง

• สร้างสภาพแวดล้อมการทำงานที่ปลอดภัยและดีต่อสุขภาพ เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตของพนักงาน

• เสริมสร้างความน่าเชื่อถือขององค์กร ผ่านการปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัยที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล

• ปรับปรุงประสิทธิภาพอย่างต่อเนื่อง (Continual Improvement) ผ่านการทบทวนและปรับปรุงระบบอย่างสม่ำเสมอ

โครงสร้างมาตรฐาน มอก. 18001

มาตรฐาน มอก. 18001 มีโครงสร้างคล้ายกับมาตรฐานระบบการจัดการอื่น ๆ (เช่น ISO 9001) เพื่อให้ง่ายต่อการบูรณาการ โดยมีองค์ประกอบหลักดังนี้

1. นโยบายอาชีวอนามัยและความปลอดภัย

องค์กรต้องกำหนดนโยบายที่ชัดเจนเกี่ยวกับการปฏิบัติตามข้อกำหนดและการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง เพื่อป้องกันการบาดเจ็บและเจ็บป่วยจากการทำงาน

2. การวางแผน (Planning)

องค์กรต้องวางแผนกระบวนการจัดการความเสี่ยง โดยประกอบด้วยการระบุอันตราย การประเมินความเสี่ยง และการกำหนดมาตรการควบคุม นอกจากนี้ยังต้องคำนึงถึงข้อกำหนดตามกฎหมายและข้อกำหนดอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง

3. การนำไปปฏิบัติและการดำเนินงาน (Implementation and Operation)

รวมถึงการจัดสรรทรัพยากร ความสามารถ การฝึกอบรม การสร้างจิตสำนึก การสื่อสาร และการจัดทำเอกสารที่จำเป็น เพื่อให้ระบบดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ

4. การตรวจสอบและการแก้ไข (Checking)

องค์กรต้องตรวจสอบและติดตามกระบวนการปฏิบัติงาน ตรวจสอบความสอดคล้อง ทบทวนอุบัติเหตุและเหตุการณ์ใกล้เคียง รวมถึงการจัดการข้อบกพร่องและการดำเนินการแก้ไข

5. การทบทวนโดยฝ่ายบริหาร (Management Review)

ผู้บริหารระดับสูงต้องทบทวนระบบ OHSMS อย่างสม่ำเสมอ เพื่อประเมินผลการดำเนินงานและกำหนดแนวทางในการปรับปรุง

กระบวนการหลักของมาตรฐาน มอก. 18001

การนำมาตรฐาน มอก. 18001 มาประยุกต์ใช้ในองค์กร มักครอบคลุมกระบวนการสำคัญดังนี้

• การระบุอันตราย (Hazard Identification)

• การประเมินความเสี่ยง (Risk Assessment)

• การกำหนดมาตรการควบคุม (Control Measures)

• การจัดทำเอกสารและควบคุมเอกสาร (Document Control)

• การฝึกอบรมและสร้างจิตสำนึก (Training and Awareness)

• การสอบสวนอุบัติเหตุและเหตุการณ์ (Incident Investigation)

• การตรวจติดตามและการตรวจสอบภายใน (Monitoring and Internal Audits)

• การทบทวนและปรับปรุงระบบ (Management Review and System Improvement)

ความสำคัญของมาตรฐาน มอก. 18001 ต่อองค์กร

การนำ มอก. 18001 มาใช้ในองค์กรช่วยสร้างคุณค่าในหลายมิติ ได้แก่

• ลดอุบัติเหตุและอันตรายจากการทำงาน ลดค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับค่ารักษาพยาบาลและการขาดงาน

• เสริมสร้างภาพลักษณ์องค์กร ทำให้องค์กรเป็นที่น่าเชื่อถือในสายตาลูกค้า คู่ค้า และหน่วยงานราชการ

• เพิ่มความพึงพอใจและขวัญกำลังใจของพนักงาน เนื่องจากพนักงานรู้สึกว่าตนเองได้รับการดูแล

• ส่งเสริมการปฏิบัติตามกฎหมายและข้อกำหนด ลดความเสี่ยงต่อการถูกดำเนินคดีหรือลงโทษทางกฎหมาย

• เพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน โดยเฉพาะในกรณีที่ลูกค้าหรือคู่ค้าต่างประเทศให้ความสำคัญกับมาตรฐานด้านความปลอดภัย

ความแตกต่างระหว่าง OHSAS 18001 กับ ISO 45001

ในปัจจุบัน มาตรฐาน OHSAS 18001 ได้ถูกแทนที่ด้วย ISO 45001:2018 ซึ่งมีแนวคิดและโครงสร้างที่ทันสมัยกว่า แต่ยังคงพื้นฐานด้านการบริหารความเสี่ยงในเรื่องอาชีวอนามัยและความปลอดภัยเหมือนเดิม

ตารางเปรียบเทียบความแตกต่าง OHSAS 18001 กับ ISO 45001

หมายเหตุ : องค์กรที่เคยได้รับการรับรองตาม OHSAS 18001 จำเป็นต้องเปลี่ยนไปสู่ ISO 45001 เพื่อให้สอดคล้องกับแนวทางปัจจุบัน

• อ่านเพิ่มเติม : ความแตกต่างระหว่าง ISO 45001 และ OHSAS 18001

มาตรฐาน มอก. 18001 (หรือ OHSAS 18001) เป็นระบบการจัดการที่มุ่งเน้นเรื่อง “ความปลอดภัยและอาชีวอนามัย” ภายในสถานประกอบกิจการ ซึ่งเป็นหัวใจของการทำงานของ เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการทำงาน (จป.) ทำให้ในการอบรม จป. อย่างหลักสูตรอบรม จป หัวหน้างาน, อบรม จป บริหาร, อบรม จป เทคนิค และอื่นๆ ยังมีการอ้างอิงเนื้อหาที่เกี่ยวกับการประเมินความเสี่ยง การวางระบบความปลอดภัย ซึ่งเชื่อมโยงกับหลักการของมาตรฐาน มอก. 18001 และ ISO 45001

สรุป

มาตรฐาน มอก. 18001 (หรือ OHSAS 18001) เป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้องค์กรสามารถบริหารจัดการด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัยได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นระบบ นอกจากช่วยลดอุบัติเหตุและโรคจากการทำงานแล้ว ยังช่วยสร้างภาพลักษณ์ที่ดีและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันในระดับสากล ปัจจุบันแม้ว่ามาตรฐาน OHSAS 18001 จะถูกแทนที่ด้วย ISO 45001 แล้ว แต่หลักการบริหารความเสี่ยงที่วางรากฐานไว้ยังคงมีคุณค่าต่อการพัฒนาองค์กรในระยะยาว

สำหรับผู้ที่สนใจอบรมหลักสูตร จป ทุกระดับที่ Safetymember เรามีบริการอบรมทั้งแบบอินเฮ้าส์ และบุคคลทั่วไป  >> อบรม จป ทุกระดับ

เอกสารอ้างอิง

• British Standards Institution. (2007). OHSAS 18001:2007 Occupational Health and Safety Management Systems – Requirements. BSI.

• สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.). (2554). มาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม มอก. 18001-2554 ระบบการจัดการอาชีวอนามัยและความปลอดภัย – ข้อกำหนด. กรุงเทพฯ: สมอ.

• International Organization for Standardization. (2018). ISO 45001:2018 Occupational health and safety management systems – Requirements with guidance for use. ISO.

• OHSAS Project Group. (2008). OHSAS 18002:2008 Guidelines for the implementation of OHSAS 18001:2007.

• ไทยรัฐออนไลน์. (2562). “ISO 45001 คืออะไร แตกต่างจาก OHSAS 18001 อย่างไร”.

บทความที่น่าสนใจ

• ความต่าง Risk Assessment กับ JSA เครื่องมือบริหารความเสี่ยงในงาน
• ค่า KPI คืออะไร รู้จักตัวชี้วัดที่ช่วยลดอุบัติเหตุในองค์กร
• Work Permit กระบวนการขออนุญาตทำงานเสี่ยงอันตราย